De vikingen in Limburg: Duo-tentoonstelling

De vikingen in limburg: Unieke duo-tentoonstelling in Maastricht en Tongeren

Als kind hoorde je op school vertellen over de Vikingen. Vaak sloeg je fantasie dan enigszins op hol, want de Vikingen dat waren kloeke, bebaarde kerels die met hun opvallend drei-gende schepen de zeeën afschuimden, bloeddorstig en hon-gerig op zoek naar kostbaarheden, edele metalen en andere schatten. Via de Noordzee kwamen ze aan de mondingen van de Maas, Rijn en Schelde en drongen zo onze streken binnen. Na de plunderingen verdwenen ze met hun gestroomlijnde snekken of drakars even snel als ze gekomen waren. Maar, wie waren die Vikingen eigenlijk en wat leidde hen zo ver van hun eigen Scandinavische thuishavens? Wat dreef hen werkelijk naar hier, zelfs naar het Maasland? En waren ze echt zo brutaal en onverschrokken als beweerd wordt. Dat en veel meer is te zien en vooral ook te beleven in een unieke duo-tentoonstelling die tot en met 15 maart 2015 loopt in Centre Céramique in Maastricht en in het Gallo-Romeins Museum in Tongeren

Centre Céramique Maastricht

In Centre Céramique heet de tentoonstelling ‘Vikingen in de Lage Landen’. “Het is een tentoonstelling voor jong en oud” vertelt conservator Wim Dijkman. “Ze belicht in de eerste plaats de verhalen over de Vikingen in onze contreien, met name over de veroveringen tussen 800 en 1100, waarbij we haast van-zelfsprekend de focus leggen op het Maas-, Rijn- en Scheldedal.”Eén van de topstukken in Maastricht is een schaalmodel van het zogenaamde Oseberg-schip. Ook het materiaal waarmee dat gebouwd werd wordt ten-toongesteld. Verder ook tal van originele Vikingwapens: zwaarden, messen en bijlen. “Uit onze eigen collectie stellen we enkele fraaie sieraden, een echt Viking-zwaard en indrukwekkende zilverschatten tentoon” meldt de enthousi-aste conservator. “Verder kunnen we beschikken over meerdere belangrijke objecten van het Rijksmuseum in Amsterdam. Zo wordt naast baggervond-sten uit onze grote rivierendelta een representatief ensemble van gebruiks-voorwerpen, wapens en zilveren sieraden gepresenteerd uit Dorestad, de beroemde nederzetting bij Utrecht waar de Noormannen veelvuldig hebben huisgehouden. Een ander topstuk is ongetwijfeld ook de drinkhoorn die met artistieke zilverornamenten tot een kostbare reliekhouder werd omgetoverd. We kregen hem in bruikleen voor deze tentoonstelling van de Onze Lieve Vrouwebasiliek. Neen, het is niet meteen een bewijs dat de Vikingen ook in Maastricht waren, al zijn daarvan wél nog sporen van: de laat-Romeinse ommuring in het Stokstraatkwartier, de palts onder het Theater aan het Vrijthof, het westelijk gedeelte van de Onze Lieve Vrouwebasiliek… Het zijn versterkingen die gebouwd werden om de Noormannen buiten te houden. Want het waren geen watjes: ze kwamen om te nemen, niet om te geven.”

Gekleurde verhalen 

Uit ‘Vikingen in de Lage Landen’ mag ook blijken dat de ‘woeste Noormannen’ veel meer waren dan afschrikwekkende plunderaars. “Het waren in de eerste plaats ambachtslieden die bijzonder bedreven waren in houtbewerking en smeedkunst. Bovendien waren het slimme zeevaarders, met een vooruitstrevende kennis van scheepsbouw en navigatietechnieken.

Schepen speelden trouwens een erg cruciale rol in hun cultuur. Al die zeeën, eilanden, fjorden en inhammen… ze moesten wel goed kunnen varen. Snel, licht en wendbaar waren hun schepen, hun tijd ver vooruit. Daarmee verken-den ze de kusten van Schotland, Ierland, Engeland, IJsland, Canada en zelfs Amerika, eeuwen voordat het ‘ontdekt’ zou worden door Columbus. Verder werden er in heel Europa, rond de Middellandse Zee tot in Constantinopel – het huidig Istanbul – sporen aangetroffen van hun aanwezigheid. Dat bete-kent dus ook dat ze op heel wat plekken langer verbleven, dorpen bouwden en zich zelfs vermengden met de lokale bevolking… Eigenlijk hebben de veelal religieuze Europese geschiedschrijvers een erg vertekend beeld nagelaten van de Vikingen. Hun ‘vreselijke verwoestingen’ moeten genomen worden met een korreltje zout en in een kerkelijke context. Voor de christelijke gemeenschap waren de Noormannen immers primitieve heidenen die afgo-den aanbaden en dus des duivels waren. Maar het neemt niet weg dat het wel degelijk indringers waren die niet kwamen om spelletjes te spelen. Dat ze hun wendbare schepen tooiden met drakenkoppen maakt ook duidelijk dat ze geen zachtaardige bedoelingen hadden. Je kunt stellen dat de drakenkop een variant was op de latere piratenvlag…”

Gallo Romeins museum Tongeren 

In het Gallo Romeins Museum in Tongeren staan de Vikingen niet alleen als brute plunderaars centraal. De sfeervolle tentoonstelling focust vooral op hun familieleven, het harde werk op de boerderij en de belangrijke rol van de vrouw.“Deze expositie biedt de bezoeker een eerder genuanceerd beeld van de Noormannen” vertelt Dijkman, die de voorbeeldige samenwerking en afspra-ken tussen Maastricht en Tongeren beklemtoont. “In het Gallo-Romeins Museum worden niet enkel hun plundertochten belicht maar ook heel wat andere boeiende aspecten uit de veelzijdige cultuur van de Vikingen. Hun kunstzinnigheid, hun godenwereld, hun avontuurlijke ontdekkingstochten, de uitzonderlijke rol van de vrouw… het komt er allemaal aan bod en vormt een leerrijke aanvulling op de Maastrichtse tentoonstelling. In Tongeren vind je honderden objecten die de uitzonderlijke leefwereld van de Vikingen tonen: juwelen, textiel, wapens en een heus Vikingschip. Bovendien kan de bezoeker via interactieve displays en multimediatoepassingen de kern van de Vikingbeschaving en hun wereldbeeld ontdekken… Deze tentoonstelling werd samengesteld met objecten van het Nationaal Museum van Oudheden in Stockholm.”

Veroveraars en handelaars 

Er bestaan inderdaad heel wat mythen over de zogenaamde gewelddadige en roofzuchtige Vikingen. Echter, wie beide tentoonstellingen bezoekt krijgt een andere kijk op het ‘barbaarse’ volk uit het Noorden. Door archeologisch onderzoek en door toevallige vondsten is heel wat bekend geworden over hen. Ze woonden in langgerekte landhuizen en hielden een klein ras koeien, tamme varkens, kippen en schapen. In huis bewaarden ze – net als wij – waardevolle spullen in kistjes en kastjes die op slot konden. Ze aten netjes uit houten borden, met lepel en mes. Hun kleding was kleurrijk en ze droegen graag sieraden zoals gespen, kralen en broches. “Nee, ze droegen geen helmen met punthoorns” weet Wim Dijkman, “dat is een fabeltje dat veel later door fantasierijke striptekenaars, schrijvers en filmmakers werd verzonnen. Het waren ook erg gelovige mensen. Hun religie was lange tijd een combina-tie van het oude Asengeloof en het christendom. Dat komt bijvoorbeeld tot uiting in de decoratie van hun sieraden. Ook in hun dodencultus zie je dat. Overledenen werden gecremeerd en in een urn begraven, en aan de dode werden grafgiften meegegeven die hem of haar moesten helpen om de tocht naar het paradijs, het Walhalla te maken. Bovendien maakten de Vikingen niet alleen rooftochten maar ook handelsreizen. We weten bijvoorbeeld dat ze behoorlijk verdienden aan hun slavenhandel, maar ook aan hun handel over zee. Dat maakt de geschiedenis van de beruchte veroveraars zo boeiend…

”Eddy VandorenFoto’s: Centre Céramique

Meer info over de boeiende duo-tentoonstelling ‘Vikingen in de Lage Landen’ en ‘Vikingen!’ vind je op www.centreceramique.nl en www.galloromeinsmu-seum.be. Daar vind je ook alles over de openingsuren en toegangsprijzen.